Fonksiyonel Programlama Jargonu

Arity

Bir fonksiyonun aldığı argüman sayısıdır. Bir fonksiyon aldığı argüman sayısına göre unary (1 argüman), binary (2 argüman), ternary (3 argüman)... olarak adlandırılır. Eğer bir fonksiyon değişken sayıda argüman alıyorsa variadic olarak adlandırılır.

Prelude> let sum a b = a + b
Prelude> :t sum
sum :: Num a => a -> a -> a

-- sum fonksiyonunun arity'si 2dir.

Higher-Order Functions (HOF)

Argüman olarak bir fonksiyon alan ya da bir fonksiyonu çıktı veren fonksiyonlardır.

Prelude> let add3 a = a + 3
Prelude> map add3 [1..4]
[4,5,6,7]

Prelude> filter (<4) [1..10]
[1,2,3]

Closure

Kapanış, bir fonksiyona bağlı değişkenleri koruyan bir kapsamdır. Kısmi uygulama için önemlidir.

Prelude> let f x = (\y -> x + y)

f fonksiyonunu bir sayı ile çağıralım.

Prelude> let g = f 5

Bu durumda x = 5 değeri g fonksiyonunun kapanışında korunur. Şimdi g fonksiyonunu bir y değeri ile çağırırsak:

Prelude> g 3
8

Partial Application

Kısmi uygulama, bir fonksiyonun bazı argümanlarını önceden doldurarak yeni bir fonksiyon oluşturmaktır.

-- Orjinal fonksiyonumuz
Prelude> let add3 a b c = a + b + c

--`2` ve `3` argümanlarını `add3` fonksiyonumuza vererek `fivePlus` fonksiyonumuzu oluşturuyoruz
Prelude> let fivePlus = add3 2 3

Prelude> fivePlus 4
9

Kısmi uygulama, kompleks fonksiyonlardan daha basit fonksiyonlar oluşturmaya yardım eder. Curried fonksiyonlar otomatik olarak kısmi uygulanmış fonksiyonlardır.

Currying

Birden çok parametre alan bir fonksiyonu, her defasında sadece bir parametre alan bir fonksiyona dönüştürmektir.

Fonksiyon her çağrıldığında sadece bir argüman kabul eder ve tüm argümanlar verilene kadar sadece bir argüman alan bir fonksiyon döndürür.

Prelude> let sum (a, b) = a + b
Prelude> let curriedSum = curry sum
Prelude> curriedSum 40 2
42
Prelude> let add2 = curriedSum 2
Prelude> add2 10
12

Function Composition

İki farklı fonksiyonu bir araya getirerek, bir fonksiyonun çıktısı diğer fonksiyonun girdisi olan üçüncü bir fonksiyon oluşturmaktır.

-- fonksiyonları bir araya getirmek için '.' operatörü kullanılır
Prelude> let floorAndToString = show . floor
Prelude> floorAndToString 32.123
"32"

Purity

Bir fonksiyonun çıktısı sadece girdi veya girdilerine bağlı ve fonksiyon yan etki oluşturmuyor ise, fonksiyon saftır denir.

Prelude> let greet name = "Hello " ++ name
Prelude> greet "Brianne"
"Hello Brianne"

Saf olmayan fonksiyona bir örnek:

Prelude> let name1 = "Brianne"
Prelude> let greet = "Hello " ++ name1
Prelude> greet
"Hello Brianne"

Yukarıdaki fonksiyonun çıktısı fonksiyonun dışarısında tanımlı bir değişkene bağlıdır.

Side effects

Bir fonksiyon veya ifade, dışarısındaki bir durum ile etkileşime geçiyor ise (okuma veya yazma), yan etki ye sahiptir denir.

Haskell'deki tüm fonksiyonlar saftır.

Idempotent

Bir fonksiyon, sonucuna tekrar uygulandığında sonuç değişmiyorsa idempotent olarak adlandırılır.

f(f(x)) ≍ f(x)

Prelude> abs (abs (-1))
1

Prelude Data.List> sort (sort [1,4,3,1,5])
[1,1,3,4,5]

Point-Free Style

Argümanların açıkca tanımlanmadığı fonksiyonlar yazmaktır. Tacit programming olarak da bilinir.

Prelude> let add a b = a + b

-- incrementAll fonksiyonunu tanımlayalım

-- Point-free değildir - `numbers` argümanı belirtilmiştir
Prelude> let incrementAll numbers = map (+1) numbers

-- Point-free - Fonksiyonun aldığı argüman açıkca belirtilmemiştir
Prelude> let incrementAll = map (+1)

incrementAll fonksiyonunun numbers argümanını aldığı belirtilmiştir, bu nedenle point-free değildir. incrementAll2 fonksiyonu ise, fonksiyon ve değerlerin bir bileşimidir ve argüman bilgisi belirtilmemiştir. Yani point-free dir.

Predicate

Verilen bir değer için doğru veya yanlış değerini dönen fonksiyonlardır. Genellikle filter ile beraber kullanılırlar.

Prelude> let predicate a = a < 3
Prelude> filter predicate [1..10]
[1,2]

Referential Transparency

Bir ifade değeri ile yer değiştirildiğinde programın davranışı değişmiyor ise, ifade referentially transparent olarak adlandırılır.

Lambda

Anonim (isimsiz) fonksiyonlardır.

\x -> x + 1

Çoğunlukla yüksek mertebeden fonksiyonlar ile birlikte kullanılırlar.

Prelude> map (\x -> x + 1) [1..4]
[2,3,4,5]

Lazy evaluation

Lazy evaluation, bir ifadenin, ifade sonucuna ihtiyaç duyulana kadar hesaplanmamasıdır. Böylece, sonsuz listeler gibi yapılar tanımlanabilir.

Prelude> let lst0 = [1..]
Prelude> take 5 lst0
[1,2,3,4,5]

Category

Bir kategorisi üç şeyden oluşur:

• Nesnelerin bir kümesi,
• Her bir nesne çifti için, morfizmlerin bir kümesi,
• Birbiriyle uyumlu morfizm çiftleri arasında tanımlı bir ikili işlem.

ve aşağıdaki iki beliti sağlar:

• nesneler ve morfizmler olmak üzere, , ve ise dir,
• Her nesnesi ve her ve için, ve koşullarını sağlayan bir morfizmi vardır.

Aşağıdaki tabloda bir kaç kategori örneği verilmiştir.

Kategori	Nesneler	Morfizmler
Set	Kümeler	Fonksiyonlar
Grp	Gruplar	Grup homomorfizmaları
Top	Topolojik uzaylar	Sürekli fonksiyonlar
Uni	Düzgün uzaylar	Düzgün sürekli fonksiyonlar

Haskell'de kategoriler

Hask, Haskell tiplerinin ve fonksiyonlarının bir kategorisidir.

Hask kategorisinin nesneleri Haskell'deki tipler, A nesnesinden B nesnesine tanımlı morfizmler ise A -> B şeklindeki fonksiyonlardır.

Daha Fazla Kaynak

• Category Theory for Programmers

Functor

Pointed Functor

Monoid

Monad

Comonad

Applicative Functor

Morphism

Endomorphism

Isomorphism

Setoid

Semigroup

Foldable

Algebraic data type

Sum type

Product type

Option

---

First few sections of these definitions was translated from hemanth/functional-programming-jargon.